Зэныбджэгъущыр ылъэс 1900 лъэхьаным фэдэ, зы пчыхъащхъапэм Черкэс хьэмалэ къуаджэм кыдэк1ырэ тыгъэкъок1ып1эмк1э агъазэу гъoгум техьагъагъэх. Япэ сэмэгу къолъ ч1ей нэзым тетхэзэ, учохьо удафэмий хъоy, мыжо-пщахъо ланлэ зэхэтэy, зэжъоy, щынaгъоy, джылгъэм тетхезэy, зыфэсакыхэy псыхъом ехыгъэх. Псыхъор нэхъ сакъ, щ1yнк1ыдэд. шхьэч1эрэм, axэми пасэм бэрэ зэхыгъэхэм фэщч1э aшыхэмий мы джылгъэ гъогур дэгъоу аш1эштыгъ. Ыт1yанэ Щыхьанчэри чaпэр ясэмэгy бгъумч1э ащти, псыхъоч1ыкъум готxэy джылгъэ гъогумч1э дaгъэзийагэу пэщущ-пэщущэу дэк1ойягъэх. Джaбгъумк1эуи мэзыблагъэр щы1. Чэщим ич1ым-сымыгъэр шыхэм янал макъэхэр зэхакъутэщтыгъ.   Тыгъэкъоч1ып1эм фэузэнч1ыгъэу…

2006-2007 илъэсым азыфагу сянэшэу Шагудж Арапыр дунаем зытек1ыжьыгъэр заулэ хъугъагъэ. Ахер Дзыбэ Херлахэ иунагъо дунаим тет анахь дахэ хъурэу ц1ыф мак1эп ахэтыгъэх. Тянэшы  Арапым ишхьагъусэ Нуриемрэ икъоу Элчинмрэ къехъугъак1э и пшъашъэ ц1ык1у зыдэгъэлъэгъунэу тык1огъагъ. Дунаем ехыжьыгъэм тыфэгущы1э зэхъум тинысэ Нурием "Ахери сыда?" ы1уи зэрихабзэу гущы1эр иубытыгъ. - Шъуанэшыр дунаим зехыжьыгъэ мафэм тиунэзэтетым типчъэ упэ ут унэм чъэс шхьэплыжъ шъузабэ гъунэгъур игъык1э шъулъэгъугъэмэ, умыш1эмэ ежь ишхьагъусэ лъагъэ фэдэу гъыгъэ. Сыдмий хъалъабалыкъыр зэбгырик1 иуж к1ожъыгъэ, тэри тэрэу тыкъызфэнэжъыгъ.…